Friday, 29 March 2024, 09:22

Αθήνα: 20°C

    ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

    Δεν μπορείς να ισχυριστείς ότι γνωρίζεις έναν τόπο αν πρώτα δεν έχεις γνωρίσει την ιστορία του

    Ιστορική αναδρομή στην «Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών»

    Ιστορική αναδρομή στην «Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών»

    Αλεξίας Φεσσά
    της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
    Άσμα Ασμάτων

    Ένα βραδάκι, απάνω στο κλινάρι μου
    Ζητούσα αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου
    Ζητούσα όλο ζητούσα
    Και δεν τον εύρησκα.

    Θα πεταχθώ, θα σηκωθώ
    Στην πόλι θα γυρίσω.
    Θα πάρω τα σοκκάκια και τις ρούγες
    Θ' αναζητήσω αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου
    ...Παντούθε τον εγύρεψα
    Και δεν τον εύρησκα

    Με συναπάντησαν οι βαρδιατόροι
    Πού τριγυρίζαν μεσ' την πολιτεία
    Μην είδατε, τους λέγω, πουθενά σας
    Εκείνον που η ψυχή μου έχει αγαπήσει;

    Λίγο τους είχα προσπεράσει εγώ, και νάτος,
    Νάτος αυτός που αγάπησε η ψυχή μου.
    Αδράζω τον γερά,
    Δε μου ξεφεύγει
    Ώσπου τον σύρω, ώσπου τον μπάσω
    Στης μάννας μου το σπιτικό
    Στην κάμαρα εκεινής
    Που μ' έχει γεννημένη .

    Σ' όρκο σας βάζω εσάς κοπέλλες της Γερουσαλήμ
    Στα ζαρκάδια και στα ελάφια των αγρών
    Να μην αγγίξετε, να μην ξυπνήστε
    Την Αγάπη - ώσπου μονάχη το θελήσει!
    Πρόκειται για ένα ερωτικό ποίημα του Γιωσέφ Ελιγιά, Εβραίου με καταγωγή από τα Ιωάννινα. Το έργο του τελευταίου καθώς και πολλών άλλων λόγιων όπως του Αθανάσιου Ψαλίδα και του Παναγιώτη Αραβαντινού εξηγούν το λόγο γιατί τα Ιωάννινα χαρακτηρίζονται ως «Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών».

    Τα Ιωάννινα ή αλλιώς Γιάννενα είναι κτισμένα στη δυτική όχθη της λίμνης Παμβώτιδας, σχεδόν στο κέντρο ενός λεκανοπεδίου, που ορίζουν τα όρη Μιτσικέλι-Τόμαρος-Ξεροβούνι. Πυρήνα της πόλης αποτέλεσε ιστορικά και χωροταξικά μία βραχώδης χερσόνησος, η οποία καταλήγει βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά σε δύο υψώματα.

    Η πόλη αναφέρεται και σαν Νέα Εύροια η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Ιωάννινα ανάμεσα στο 550 και 850μ.Χ. Κατ’ άλλη εκδοχή το όνομα Ιωάννινα αναφέρεται για πρώτη φορά το 879μ.Χ. Στην Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, στην οποία έλαβε μέρος και ο επίσκοπος Ζαχαρίας «εξ Ιωαννίνης». Άλλες μαρτυρίες γύρω από την πατρότητα του ονόματος αναφέρουν ότι η πόλη πήρε το όνομα από την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στα ερείπια της οποίας έκτισε ο Ασλάν Πασάς το τζαμί.

    Αρχαίοι και πρώτοι χριστιανικοί χρόνοι

    Λίθινα εργαλεία που βρέθηκαν στο σπήλαιο της Καστρίτσας μαρτυρούν ότι ανθρώπινη δραστηριότητα εντοπίζεται για πρώτη φορά στην περιοχή από την Παλαιολιθική Εποχή (πριν 38.000 χρόνια). Η πόλη ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από το Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά το 527 μ.χ. από τον ιστορικό Προκόπιο με την ονομασία Ευροία.

    Μεσοβυζαντινοί και Υστεροβυζαντινοί χρόνοι

    Κατά την Βυζαντινή περίοδο και για πολύ ακόμα χρονικό διάστημα, η πόλη των Ιωαννίνων φέρεται ότι περιοριζόταν μόνον εντός του φρουρίου. κατά το τέλος του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. μ.Χ. ακολούθησαν σλαβικές επιδρομές στην ευρύτερη περιοχή. Το 879 η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά με το σημερινό της όνομα και ήταν έδρα Επισκόπου. Η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους Βουλγάρους του τσάρου Σαμουήλ. Το 1082 η πόλη καταλήφθηκε από τους Νορμανδούς που επιδιόρθωσαν τα τείχη της πόλης για να απωθήσουν αντεπίθεση του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού. Ο τελευταίος απελευθέρωσε την πόλη το 1108. Το 13ο αι. με την εγκαθίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου τα Ιωάννινα ήταν το δεύτερο σημαντικότερο αστικό κέντρο της Ηπείρου, μετά την Άρτα. Ο ιδρυτής του Δεσποτάτου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας συνέβαλε στην εγκατάσταση στην πόλη επιφανών οικογενειών από την Κωνσταντινούπολη που είχαν διαφύγει λόγω της Άλωσης του 1204 από τους Σταυροφόρους. Από το 1337-1340 ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού καταλύουν το Δεσποτάτο της Ηπείρου και τα Ιωάννινα περιέρχονται υπό βυζαντινό έλεγχο. Μέχρι την κατάκτηση από τους Τούρκους το 1430, παρόλο που η πόλη περιήλθε υπό σέρβικη και ιταλική κατοχή άνθησε οικονομικά και πνευματικά.
    Τουρκοκρατία

    Η πόλη δεσμεύτηκε το 1430 από τους Οθωμανούς, με σουλτάνο το Σινάν Πασά, με έγγραφη συμφωνία να γίνουν σεβαστά πολλά προνόμια των κατοίκων, κυρίως περιουσιακά και εκκλησιαστικά. Το 1611 ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος, πρώην Επίσκοπος Λάρισας, ορίστηκε ως ηγέτης εξέγερσης στην περιοχή. Η εξέγερση όμως καταπνίγηκε από τον Ασλάν Πασά, που ήταν γενίτσαρος ελληνικής καταγωγής. Ο Διονύσιος βρήκε μαρτυρικό θάνατο. Ως συνέπεια του ξεσηκωμού αυτού ήταν και η κατάργηση των προνομίων. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου καταστράφηκε και οι μοναχοί θανατώθηκαν. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1618 τζαμί αφιερωμένο στον Ασλάν Πασά που κατέπνιξε το κίνημα του Διονύσιου. Από την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Τούρκων και Εβραίων στο κάστρο της πόλης. Οι Έλληνες που εδιώχθησαν ίδρυσαν νέους οικισμούς για πρώτη φορά έξω από το κάστρo

    Παρόλη την αναταραχή, η πόλη επανέκαμψε, οι ντόπιοι συνέχισαν τις εμπορικές και χειροτεχνικές τους δραστηριότητες. Οι εμπορικές σχέσεις με σημαντικά κέντρα της Ευρώπης ήταν έντονες, όπου έμποροι από τα Ιωάννινα ίδρυαν εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους. Ταυτόχρονα, διατηρούσαν την επαφή τους με την πατρίδα και χρηματοδοτούσαν την κατασκευή εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτοί οι έμποροι υπήρξαν και οι πιο σημαντικοί εθνικοί ευεργέτες.

    Νεοελληνικός Διαφωτισμός

    Η σημαντικότατη πνευματική και εκπαιδευτική δραστηριότητα την εποχή εκείνη ήταν απόρροια της οικονομικής ευημερίας που η πόλη γνώρισε. Τα Ιωάννινα αποτέλεσαν το σημαντικότερο κέντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού μαζί με την Κωνσταντινούπολη και τα κέντρα του απόδημου Ελληνισμού στη Βιέννη και στο Βουκουρέστι. Οι γιαννιώτες έμποροι ήρθαν σε επαφή με τις Επιστήμες και τον Ορθολογισμό της Δύσης όταν η νέα δομή οικονομίας με την άνθηση του εμπορίου τούς επέτρεψε να δημιουργήσουν εστίες σε πολλές πόλεις της Ευρώπης όπως η Βενετία, το Λιβόρνο, η Τεργέστη, το Βουκουρέστι, το Ιάσιο, η Μόσχα, η Οδησσός, η Βιέννη κ.ά. Σε αυτές τις πόλεις διαμορφώνονται οι νέες αντιλήψεις του νεότερου ελληνισμού και προετοιμάζεται η ελληνική Επανάσταση. Για παράδειγμα Ιωαννίτες ήταν οι ιδρυτές και των τεσσάρων ελληνικών τυπογραφείων της Βενετίας: του Νικολάου Γλυκύ, Ανδρέα Ιουλιανού, Νικολάου Σάρου και Δημητρίου Θεοδοσίου. Στον 17ο και 18ο αιώνα χτίστηκαν πολλες σχολές: η Επιφανείου, η Μπαλάνειος, η Μαρούτσιος, η Καπλάνειος, η Ζωσιμαία Σχολή και άλλες.

    Επανάσταση του 1821

    Το 1821, ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ στην Κωνσταντινούπολη, ενοχλήθηκε από την συνεχώς αυξανόμενη επιρροή του Αλή πασά και από πληροφορίες για πιθανή απόσχισή του από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι, διέταξε τον αποκεφαλισμό του για προδοσία ενάντια στην Υψηλή Πύλη. Δυο χρόνια αργότερα δολοφονήθηκε από αξιωματούχους του Σουλτάνου στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων, όπου κατέφυγε για να αποφύγει τη θανατική καταδίκη. Στην ακρόπολη του κάστρου, υπάρχουν τα ερείπια του σεραγιού του Αλή Πασά, που καταστράφηκε από τον Οθωμανικό στρατό, το Φετίχιε τζαμί κτισμένο το 1597, η μαρμάρινη βάση του τάφου του Αλή Πασά, κάποια διασωζώμενα παλιά τουρκικά κτίσματα και κάποια. Σώζεται επίσης ένας πύργος των Νορμανδών που είχε ενσωματωθεί με το σεράϊ του Αλή Πασά. Το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων κτίστηκε το 1918 πάνω στο θησαυροφυλάκιο του Αλή Πασά.
    Νεότερη και σύγχρονη ιστορία

    Το 1828 ιδρύεται η Ζωσιμαία Σχολή με χορηγία των αδελφών Ζωσιμά σε περίοδο δύσκολη για την πόλη. Τα Ιωάννινα δεν περιήλθαν εντός της επικράτειας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1832). Το 1869 μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε από πυρκαγιά, όμως ανακατασκευάστηκε γρήγορα. Ειδικά η αγορά κατασκευάστηκε με σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Χολτς, γενικό υπήρξε και το ενδιαφέρον των απόδημων Γιαννιωτών που συνέβαλλαν στη χρηματοδότηση για την ανέγερση πολλών ναών (Αγίου Νικολάου, Αγίας Μαρίνας κ.α.), σχολείων και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων. Λόγω των βαλκανικών πολέμων και των ανακατατάξεων που ακολούθησαν στα Βαλκάνια (1913-1924), απομακρύνονται από αυτή την πόλη 5.000 ελληνόφωνοι, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, ενώ η οικονομική κρίση που μαστίζει την πόλη δημιουργεί μεγάλο ρεύμα μεταναστών, εβραίων και χριστιανών, στην Αμερική. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την ανταλλαγή πληθυσμών, οι περισσότερες τούρκικες οικογένειες αποχώρησαν για την Τουρκία και ταυτόχρονα εγκαταστάθηκαν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

    Στις 25 Μαρτίου του 1944, εκτοπίζεται και εξοντώνεται ο εβραϊκός πληθυσμός των Ιωαννίνων, ο οποίος απαριθμούσε τότε περί τα 2.000 άτομα, με τους σοφούς Χαχάμηδες, με τους εμπόρους και με τον λαό της. Η πόλη ολόκληρη περνά την τραγωδία της Ναζιστικής Γερμανικής Κατοχής, με τις κακουχίες και τους βασανισμούς στα μαρτυρικά υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής, αλλά και στη συνέχεια, με τη μεταφορά γιαννιωτών στα απέραντα στρατόπεδα της Γερμανίας, Αυστρίας και Πολωνίας, προκειμένου να εργαστούν στα υπόγεια τούνελ και σε άλλες καταναγκαστικές εργασίες. Πολλοί από αυτούς δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην πατρίδα τους, τα Ιωάννινα, και όσοι θα γυρίσουν θα γίνουν θύματα του Εμφυλίου που θα ακολουθήσει.

    Η πόλη πλέον παίρνει έναν άλλον χαρακτήρα. Ως σύμβολα αυτού του πολυπολιτισμικού παρελθόντος παραμένουν, από τα δεκαεπτά τζαμιά της πόλης, δύο με μιναρέ και δύο άλλα χωρίς μιναρέ, και από τις δύο Συναγωγές, μία εντός του Κάστρου και μία εκτός, η εντός Συναγωγή.

    Το 1970 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ενώ τα Ιωάννινα έχουν θέσει υποψηφιότητα για την ανάδειξή τους σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021.

    ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΔΕΛΤΙΑ

    Αναζήτηση

    Αποθήκευση
    Cookies user preferences
    Χρησιμοποιούμε cookies βασισμένα στο νόμιμο συμφέρον και τη συγκατάθεσή σας για να διασφαλίσουμε την ορθή χρήση του δικτυακού μας τόπου. Με την απόρριψη τους η σελίδα μπορεί να μην αποκρίνεται όπως πρέπει.
    Αποδοχή όλων
    Απόρριψη όλων
    Περισσότερα
    Marketing
    Set of techniques which have for object the commercial strategy and in particular the market study.
    Facebook
    Αποδοχή
    Απόρριψη
    DoubleClick/Google Marketing
    Αποδοχή
    Απόρριψη
    Analytics
    Tools used to analyze the data to measure the effectiveness of a website and to understand how it works.
    Snowplow
    Αποδοχή
    Απόρριψη
    Google Analytics
    Αποδοχή
    Απόρριψη
    Cookies
    SpCookie
    Αποδοχή
    Απόρριψη