της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
«Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημητσάνα. Του μπαρουτιού την υπόθεση την είχαν πάρει απάνου τους τ'αδέλφια Σπηλιωτόπουλοι και δια να δουλεύουν το μπαρούτι επαίρναμε Δημητζανίτες στο στρατόπεδο». Θ. Κολοκοτρώνης
Η μπαρουταποθήκη του αγώνα του 21’ και γενέτειρα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, η Δημητσάνα είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα ιστορικά χωριά της Πελοποννήσου. Χτισμένη στο διάσελο του Μαινάλου, ανάμεσα σε δύο πλαγιές, είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής. Το χειμώνα, τα χιόνια είναι συχνά, ενώ η ομίχλη κυκλώνει τα σπίτια του χωριού. Η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως «παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός» από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Η μπαρουταποθήκη του αγώνα του 21’ και γενέτειρα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, η Δημητσάνα είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα ιστορικά χωριά της Πελοποννήσου. Χτισμένη στο διάσελο του Μαινάλου, ανάμεσα σε δύο πλαγιές, είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής. Το χειμώνα, τα χιόνια είναι συχνά, ενώ η ομίχλη κυκλώνει τα σπίτια του χωριού. Η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως «παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός» από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ονομασία
Το όνομα της Δημητσάνας, πιθανότατα, είναι Σλάβικο και έχει ταυτιστεί με την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο που έγινε μεταξύ 7ου και 9ου αιώνα κατά την περίοδο Μεσαίωνα της Ελλάδας. Για πρώτη φορά αναφέρεται στις ιστορικές πηγές σε πατριαρχικό έγγραφο του 967.
Ιστορία
Μυθολογία
Ο Αρκάς, γυιός του Δία και της Καλλιστώς και ο δισέγγονος του ο Γόρτυς έδωσαν τα ονόματά τους στο νομό και στην επαρχία. Αλλά και το πρώτο όνομα της σημερινής Δημητσάνας συνδέεται με τα προϊστορικά χρόνια.
Το όνομα της Δημητσάνας, πιθανότατα, είναι Σλάβικο και έχει ταυτιστεί με την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο που έγινε μεταξύ 7ου και 9ου αιώνα κατά την περίοδο Μεσαίωνα της Ελλάδας. Για πρώτη φορά αναφέρεται στις ιστορικές πηγές σε πατριαρχικό έγγραφο του 967.
Ιστορία
Μυθολογία
Ο Αρκάς, γυιός του Δία και της Καλλιστώς και ο δισέγγονος του ο Γόρτυς έδωσαν τα ονόματά τους στο νομό και στην επαρχία. Αλλά και το πρώτο όνομα της σημερινής Δημητσάνας συνδέεται με τα προϊστορικά χρόνια.
Αρχαιότητα
Στην αρχαιότητα λατρευόταν εδώ η θεά Δήμητρα και ο Ίππιος Ποσειδώνας. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.), τα χρόνια του Τρωικού πολέμου η «Τεύθις» ήταν «πόλισμα» και ο ηγεμόνας της ο Τεύθις αποφάσισε να πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Στην Αυλίδα όμως διαφώνησε με τον Αγαμέμνονα και ετοιμαζόταν να αποχωρήσει όταν η θεά Αθηνά εμφανίστηκε μπροστά του για να τον αποτρέψει. Εκείνος θυμωμένος χτύπησε με το δόρυ του τη θεά στο μηρό και εγκατέλειψε το στρατόπεδο μαζί με τους πολεμιστές του. Γύρισε στην Αρκαδία φορτωμένος με την κατάρα της Αθηνάς. Για την ασέβεια του, η γη του η Τεύθιδα, μόνη απ’ όλη την Αρκαδία, δεν έδινε καρπούς. Το μαντείο της Δωδώνης, όπου κατέφυγαν απελπισμένοι οι κάτοικοι της πόλης ,τους συμβούλεψε να εξευμενίσουν τη Θεά. Έτσι, κατασκεύασαν ένα άγαλμα της με το μηρό τραυματισμένο. Η περιοχή κατοικείτο από την αρχαιότητα. Στην «Πλάτσα», στο ένα από τα υψώματα που είναι χτισμένη η Δημητσάνα, υπήρχε στην αρχαιότητα η αρχαία κώμη Τεύθις.
Βυζαντινά χρόνια
Από τον 3ο αι. μ.Χ., οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εκχριστιανισθεί. Τον 9ο, 10ο και 11ο αι. η κεντρική Βυζαντινή εξουσία υποστηρίζει και χρηματοδοτεί την ανάπτυξη της Παιδείας στον ελλαδικό χώρο με την ίδρυση μεγάλων μονών σε όλη την επικράτεια. Στο πλαίσιο αυτό ιδρύεται και η μονή Φιλοσόφου 2,5 χιλιόμετρα έξω από τη Δημητσάνα το 963 μΧ. Σε έγγραφα που αφορούν την ίδρυση της μονής, το 967 μΧ, αναφέρεται για πρώτη φορά η τοπωνυμία Δημητσάνα, λέξη μάλλον σλαβικής καταγωγής, περιγράφοντας μια ακμάζουσα πόλη, αποκαλούμενη «χώρα», στην οποία ζουν και δραστηριοποιούνται γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ειδικοί τεχνίτες, εργάτες και πλούσιοι νοικοκυραίοι, και κάνουν την εμφάνισή τους ισχυρές ιστορικές οικογένειες.
Ενετοκρατία
Η Δημητσάνα λόγω της ορεινής και δυσπρόσιτης της θέσης και του άγονου εδάφους της δεν αποτέλεσε στόχο των οθωμανικών επιδρομών. Έτσι, κατά το 15ο και 16ο αιώνα αλλά και λίγο νωρίτερα ήκμασε. Επί Ενετοκρατίας, η Δημητσάνα εξακολουθεί να είναι εκπαιδευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Το 18ο αιώνα γίνεται επίσης εμπορικό της κέντρο. Μεγάλο εύρος βιοτεχνικών εγκαταστάσεων λειτουργούν αυτή τη περίοδο αξιοποιώντας τα άφθονα νερά που ρέουν στο Αρκαδικό χώρο, με τη βοήθεια της υδροκίνησης και τη χρήση απλών παραδοσιακών μηχανισμών. Η παραγωγή ενέργειας βάσει της υδροκίνησης αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της τοπικής οικονομίας αλλά και αυτής της ευρύτερης περιοχής.
Στην αρχαιότητα λατρευόταν εδώ η θεά Δήμητρα και ο Ίππιος Ποσειδώνας. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.), τα χρόνια του Τρωικού πολέμου η «Τεύθις» ήταν «πόλισμα» και ο ηγεμόνας της ο Τεύθις αποφάσισε να πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Στην Αυλίδα όμως διαφώνησε με τον Αγαμέμνονα και ετοιμαζόταν να αποχωρήσει όταν η θεά Αθηνά εμφανίστηκε μπροστά του για να τον αποτρέψει. Εκείνος θυμωμένος χτύπησε με το δόρυ του τη θεά στο μηρό και εγκατέλειψε το στρατόπεδο μαζί με τους πολεμιστές του. Γύρισε στην Αρκαδία φορτωμένος με την κατάρα της Αθηνάς. Για την ασέβεια του, η γη του η Τεύθιδα, μόνη απ’ όλη την Αρκαδία, δεν έδινε καρπούς. Το μαντείο της Δωδώνης, όπου κατέφυγαν απελπισμένοι οι κάτοικοι της πόλης ,τους συμβούλεψε να εξευμενίσουν τη Θεά. Έτσι, κατασκεύασαν ένα άγαλμα της με το μηρό τραυματισμένο. Η περιοχή κατοικείτο από την αρχαιότητα. Στην «Πλάτσα», στο ένα από τα υψώματα που είναι χτισμένη η Δημητσάνα, υπήρχε στην αρχαιότητα η αρχαία κώμη Τεύθις.
Βυζαντινά χρόνια
Από τον 3ο αι. μ.Χ., οι κάτοικοι της περιοχής έχουν εκχριστιανισθεί. Τον 9ο, 10ο και 11ο αι. η κεντρική Βυζαντινή εξουσία υποστηρίζει και χρηματοδοτεί την ανάπτυξη της Παιδείας στον ελλαδικό χώρο με την ίδρυση μεγάλων μονών σε όλη την επικράτεια. Στο πλαίσιο αυτό ιδρύεται και η μονή Φιλοσόφου 2,5 χιλιόμετρα έξω από τη Δημητσάνα το 963 μΧ. Σε έγγραφα που αφορούν την ίδρυση της μονής, το 967 μΧ, αναφέρεται για πρώτη φορά η τοπωνυμία Δημητσάνα, λέξη μάλλον σλαβικής καταγωγής, περιγράφοντας μια ακμάζουσα πόλη, αποκαλούμενη «χώρα», στην οποία ζουν και δραστηριοποιούνται γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ειδικοί τεχνίτες, εργάτες και πλούσιοι νοικοκυραίοι, και κάνουν την εμφάνισή τους ισχυρές ιστορικές οικογένειες.
Ενετοκρατία
Η Δημητσάνα λόγω της ορεινής και δυσπρόσιτης της θέσης και του άγονου εδάφους της δεν αποτέλεσε στόχο των οθωμανικών επιδρομών. Έτσι, κατά το 15ο και 16ο αιώνα αλλά και λίγο νωρίτερα ήκμασε. Επί Ενετοκρατίας, η Δημητσάνα εξακολουθεί να είναι εκπαιδευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Το 18ο αιώνα γίνεται επίσης εμπορικό της κέντρο. Μεγάλο εύρος βιοτεχνικών εγκαταστάσεων λειτουργούν αυτή τη περίοδο αξιοποιώντας τα άφθονα νερά που ρέουν στο Αρκαδικό χώρο, με τη βοήθεια της υδροκίνησης και τη χρήση απλών παραδοσιακών μηχανισμών. Η παραγωγή ενέργειας βάσει της υδροκίνησης αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της τοπικής οικονομίας αλλά και αυτής της ευρύτερης περιοχής.
Τουρκοκρατία
Μετά το πέρας της Ενετοκρατίας, οι συνθήκες στάθηκαν ευνοϊκές για την περαιτέρω ανάπτυξη της Δημητσάνας. Ο οικισμός έλαβε ιδιαίτερη μεταχείριση από την Τούρκικη εξουσία. Η σκληρή φορολογία δεν εφαρμόζεται στον οικισμό ενώ οι Δημητσανιότες κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλη την αυτοκρατορία καταλαμβάνοντας εξέχοντα αξιώματα και πρωτοστατώντας στο τομέα του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Ο πληθυσμός αυξάνεται. Εκτός από το σχολείο που ήδη λειτουργεί στην πόλη από το 1764, μια ομάδα ομογενών μοναχών από τη Σμύρνη, ιδρύουν την ονομαστή Σχολή Δημητσάνης και την τοπική βιβλιοθήκη, τα ράφια της οποίας γεμίζουν με τη συμβολή του Πατριαρχείου. Η αναστάτωση, όμως, από την εξέγερση των Ελλήνων στη διάρκεια των Ορλωφικών φτάνει μέχρι την Πελοπόννησο. Η αιματηρή καταστολή της από τους Τούρκους, με τη βοήθεια των Αλβανών, αναστέλλει κάθε οικονομική και πνευματική πρόοδο, γεγονός που αναπόφευκτα επηρεάζει και τη Δημητσάνα. Η λειτουργία της Σχολής αναστέλλεται. Από τον 16ο αιώνα και ύστερα η Δημητσάνα βρίσκεται σε διαρκή ακμή. Από τις σχολές αυτές αποφοίτησαν αμέτρητοι λόγιοι, ιερείς και δάσκαλοι. Παράλληλα με τα γράμματα αναπτύχθηκαν οι τέχνες, η βιοτεχνία και το εμπόριο. Στην Επανάσταση του 1821 η Δημητσάνα έπαιξε σημαντικό ρόλο , ενώ αναδείχθηκε σε «μπαρουταποθήκη του Έθνους». Σχεδόν 14 μπαρουτόμυλοι δούλευαν ασταμάτητα για να τροφοδοτήσουν τον Αγώνα.
Σήμερα
Μετά την απελευθέρωση και τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, η Δημητσάνα αναπτύχθηκε ως εμπορικό κέντρο της περιοχής. Ο πληθυσμός της αυξανόταν διαρκώς για να φτάσει στους 2500 κατοίκους στις αρχές του 20ού αιώνα. Μετά το 1950 ο πληθυσμός μειώνεται ως συνέπεια της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Το 1978 χαρακτηρίστηκε ως «παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έτσι, αναδείχθηκε ως ένας από τους πιο ελκυστικούς και δημοφιλείς ορεινούς προορισμούς της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, εκτός από μία ιδανική επιλογή για το χειμώνα, η Δημητσάνα αποτελεί και έναν εναλλακτικό προορισμό για το καλοκαίρι.
Μετά το πέρας της Ενετοκρατίας, οι συνθήκες στάθηκαν ευνοϊκές για την περαιτέρω ανάπτυξη της Δημητσάνας. Ο οικισμός έλαβε ιδιαίτερη μεταχείριση από την Τούρκικη εξουσία. Η σκληρή φορολογία δεν εφαρμόζεται στον οικισμό ενώ οι Δημητσανιότες κυκλοφορούν ελεύθερα σε όλη την αυτοκρατορία καταλαμβάνοντας εξέχοντα αξιώματα και πρωτοστατώντας στο τομέα του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Ο πληθυσμός αυξάνεται. Εκτός από το σχολείο που ήδη λειτουργεί στην πόλη από το 1764, μια ομάδα ομογενών μοναχών από τη Σμύρνη, ιδρύουν την ονομαστή Σχολή Δημητσάνης και την τοπική βιβλιοθήκη, τα ράφια της οποίας γεμίζουν με τη συμβολή του Πατριαρχείου. Η αναστάτωση, όμως, από την εξέγερση των Ελλήνων στη διάρκεια των Ορλωφικών φτάνει μέχρι την Πελοπόννησο. Η αιματηρή καταστολή της από τους Τούρκους, με τη βοήθεια των Αλβανών, αναστέλλει κάθε οικονομική και πνευματική πρόοδο, γεγονός που αναπόφευκτα επηρεάζει και τη Δημητσάνα. Η λειτουργία της Σχολής αναστέλλεται. Από τον 16ο αιώνα και ύστερα η Δημητσάνα βρίσκεται σε διαρκή ακμή. Από τις σχολές αυτές αποφοίτησαν αμέτρητοι λόγιοι, ιερείς και δάσκαλοι. Παράλληλα με τα γράμματα αναπτύχθηκαν οι τέχνες, η βιοτεχνία και το εμπόριο. Στην Επανάσταση του 1821 η Δημητσάνα έπαιξε σημαντικό ρόλο , ενώ αναδείχθηκε σε «μπαρουταποθήκη του Έθνους». Σχεδόν 14 μπαρουτόμυλοι δούλευαν ασταμάτητα για να τροφοδοτήσουν τον Αγώνα.
Σήμερα
Μετά την απελευθέρωση και τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, η Δημητσάνα αναπτύχθηκε ως εμπορικό κέντρο της περιοχής. Ο πληθυσμός της αυξανόταν διαρκώς για να φτάσει στους 2500 κατοίκους στις αρχές του 20ού αιώνα. Μετά το 1950 ο πληθυσμός μειώνεται ως συνέπεια της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης. Το 1978 χαρακτηρίστηκε ως «παραδοσιακός διατηρητέος οικισμός» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έτσι, αναδείχθηκε ως ένας από τους πιο ελκυστικούς και δημοφιλείς ορεινούς προορισμούς της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, εκτός από μία ιδανική επιλογή για το χειμώνα, η Δημητσάνα αποτελεί και έναν εναλλακτικό προορισμό για το καλοκαίρι.
